Uzrok afti je nepoznat. Obimnim istraživanjima u svetu došlo se do saznanja da neki faktori ipak mogu dovesti do aftoznih promjena. One se mogu javiti u toku nekih anemija, dijabeta, nekih oboljenja digestivnog trakta, kao i u toku SIDA-e.
Na pojavu afti utiče hrana bogata glutaminima. Od ostalih faktora koji imaju uticaja na nastanak afti izdvajamo:
1.Nasleđe – kao dokaz da nasleđe utiče na pojavu ovih promjena ističe se činjenica da se ona nekada javlja kod članova iste porodice. Ovdje se verovatno radi samo o predispoziciji za nastanak afti. Bolesnici čiji su roditelji imali afte imaju 90% veću šansu da ih dobiju;
2.Endokrini poremećaji – od kojih se posebno ističe poremećaj u funkciji polnih žlijezdi. Smatra se da postoji direktna veza između nivoa progesterona u krvi i aftoznih lezija, što potvrđuje i činjenica da se afte češće javljaju kod žena u pubertetu;
3.Psihogeni faktor – smatra se da briga, napetost ili frustracija može da na određen način izazove skupljanje krvnih sudova u ustima, što dovodi do lokalne nekroze i stvaranja afti;
4.Bakterijske i virusne infekcije – mišljenje je da afte mogu biti izazvane nekim bakterijama odnosno virusima. Okrivljuju se Esherichia colli i Herpes simplex virus. Sa druge strane postoje brojna istraživanja koja negiraju ovakve tvrdnje;
5.Alergija – veliki broj dokaza upućuje na to da su afte alergijske prirode. Međutim ni ova teorija ne može objasniti nastanak promena kod nekih bolesnika kod kojih je alergija bila isključena;
Afta predstavlja čir kružnog ili ovalnog oblika koji je od okoline jasno ograničen zonom u obliku crvenog prstena. Ivice čira su pravilne i oštre. Dno je prekriveno slojem fibrina, žućkaste boje. Ukoliko se te naslage uklone, nastaje krvarenje. Ove lezije su izrazito bolne. Bolovi se pojačavaju prilikom govora, ishrani kao i pri svakom pokretu obraznih mišića.
Pre pojave afte mogu se javiti neki znaci. Na mestu gde će se pojaviti afta bolesnici osećaju izvesno pečenje i nelagodnost, posle čega se javlja crvenilo i otok. Afte mogu biti različitih veličina. One se kreću od veličine zrna prosa pa do veličine metalnog novca.
Afte najčešće traju do 15 dana i zarastaju lagano. U nekim slučajevima one traju 3 dana dok u nekim mogu trajati i do 30 dana. Zarastanje ide od periferije ka centru i ne ostavlja ožiljke. Aftozne promene su povratne. Remisije su različite dužine a periodi bez aftoznih lezija mogu trajati po nekoliko meseci, i duže. Same afte nisu praćene sistemskim simptomima. Izuzetno retko može doći do temperature, drhtavice i pojačane salivacije. Promene se lokalizuju na skoro svim delovima usne duplje.
Lečenje
U lečenju aftoznih promena koriste se brojna sredstva i načini lečenja. Na žalost nije pronađen ni jedan lek niti način lečenja kojim se afte mogu uspješno izlečiti. U terapiji se uglavnom koriste simptomatski lekovi čiji je jedini cilj da se ublaže simptomi koji prate afte. U te svrhe su se pokazali dobro preparati na bazi cinka, koji ubrzavaju zarastanje sluzokože. Takođe se mogu koristiti preparati srebro-nitrata.
Miloš Radulović
E-mail: milos@mojstomatolog.net